Mâm cỗ cúng ông Táo của người Việt thế nào?

Nguồn gốc Táo quân Táo quân trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam có cội nguồn từ ba vị thần Thổ Công, ông địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc nhưng được Việt hóa thành huyền tích "2 ông 1 bà" - vị thần Đất, vị thần Nhà, vị thần bếp nước. Tuy vậy người dân vẫn quen gọi chung là Táo quân hoặc táo quân. Người Việt Nam đã có riêng một câu chuyện để nói về sự tích này. Câu chuyện được truyền khẩu từ ngày này sang tháng khác, năm này qua năm khác và cho đến tận hiện giờ, nó vẫn là một phần nhỏ trong cuộc sống của mỗi người. Đó không phải là sự mê tín dị đoan mà là một nét đẹp trong văn hóa tâm linh cũng mỗi con người sống trong nước Việt. Người Việt quan niệm ba vị Thần Táo định đoạt phước đức cho gia đình, phước đức này do việc làm đúng đạo lý của gia chủ và những người trong nhà. Bàn thờ thường đặt gần bếp, trên có bài vị thờ viết bằng chữ Hán. Hàng năm, đúng vào ngày 23 tháng Chạp là ngày Táo Công lên chầu giời nên có nơi gọi ngày này là "Tết ông Công", lễ cúng luôn có cá chép sống (cá để trong chậu nước) vì người Việt cho rằng, ông Táo cưỡi cá chép lên trời. Ngoài ra người Việt còn quan niệm Táo quân lên trời để thưa với Ngọc chúa thượng Đế về những sự kiện xảy ra trong năm vừa qua ở dưới dương gian. Thành thử họ làm lễ tiễn ông Táo quân rất thịnh soạn với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ được thưa với Ngọc Hoàng, và những điều không may mắn hoặc không tốt sẽ được báo cáo nhẹ đi. Việc làm này có thể là do Văn hóa và nếp từ xa xưa truyền lại. Ở một góc cạnh nào đó khác với tâm linh, việc này giúp cho con người sống tốt hơn, và giảm nhẹ những việc làm chưa đúng đắn với chuẩn mực đạo đức. Mâm cỗ cúng ông táo Người Việt chuẩn bị mâm cỗ cũng Táo quân khá bài bản. Bao giờ cũng có các món ăn và tiền vàng mã. Mâm cỗ cúng ông táo trong truyền thống bao gồm rất nhiều món. Một mâm cỗ đầy đủ nhất thường có 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, 5 lạng thịt vai luộc, 1 bát canh mọc, 1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò, 1 con gà luộc, 1 đĩa xôi gấc, 1 đĩa chè kho, 1 đĩa hoa quả, 1 ấm trà sen, 3 chén rượu, 1 quả bưởi, 1 quả cau, lá trầu, 1 lọ hoa đào nhỏ, 1 lọ hoa cúc, 1 tập giấy tiền, vàng mã. Một mâm cỗ cúng Táo quân khá đầy đủ Đôi khi người ta có thể không dùng thịt lợn luộc mà chỉ làm gà trống luộc, miệng có ngậm một bông hoả hồng. Hình ảnh quen thuộc này cũng mang ý nghĩa linh tính nhất quyết. Người Việt quan niệm gà trống là biểu trưng của ngũ đức: văn, võ, dũng, nhân, tín. Đó là những đức tính rất cần có của một bậc dũng sĩ. Bông huê hồng đỏ trên miệng gà là hình ảnh biểu trưng cho ông quạ. Ngoại giả, món canh mọc còn có thể được thay thế bằng canh măng khô móng giò hoặc canh măng tươi lòng gà, canh bóng bì. Gia chủ còn có thể chủ động thay thế hoặc thêm các món ăn khác nhưng vẫn luôn giữ được nét truyền thống của những ngày Tết cựu truyền này. Chẳng hạn như bánh chưng gấc, thịt đông, nem rán, thịt kho tàu, giò xào, giò nạc, dưa hành… Nói chung, tùy vào điều kiện và hoàn cảnh của mỗi gia đình mà họ làm một mâm cỗ cúng táo quân đơn giản hoặc cầu kỳ. Canh măng khô có thể thay thế cho canh bóng Bên cạnh những món ăn được dâng lên cúng ông Táo, người ta còn bày vẽ thêm “Lễ vật" cúng Táo công gồm mũ thổ thần ba cỗ hay ba chiếc - hai mũ đàn ông và một mũ nữ giới. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có. Những mũ này được trang sức với các gương nhỏ hình tròn lóng lánh và những giây kim tuyến màu sắc sặc sỡ. Để đơn giản hơn, cũng có khi người ta chỉ cúng biểu trưng một cỗ mũ ông địa (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một vài hia bằng giấy...”. "Lễ phẩm" cúng Táo công Ở miền Trung khác một tí, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Còn ở miền Nam thì đơn giản hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ. Ngày nay, do công việc bận bịu và quá tải, chị em nội trợ không thể dành nhiều thời gian để soạn sửa một mâm cỗ cầu kì, kiểu cách như truyền thống. Nhiều món ăn được rút bớt và thời kì chế biến mỗi món ăn giảm đi bởi đồ bán sẵn khá nhiều. Chả hạn như có thể mua nem đông lạnh, gà mổ sẵn, bánh chưng mua ngoài hàng,… tuốt đã sẵn có, chị em chỉ việc mua về, chế biến cho chín rồi sắp cỗ. Những món kèm như thịt đông, dưa hành muối chua… có thể làm trước đó, chỉ đợi đến ngày 23 tháng 12 âm lịch là cho lên mâm thôi... Tuy nhiên, dù được rút gọn bớt nhiều như vậy nhưng nét văn hóa truyền thống trong mâm cỗ đương đại này vẫn được lưu giữ. Có chăng chỉ là giảm chút về số lượng và thời gian chế biến mà thôi. Chị em có thể tham khảo tại đây để được hướng dẫn làm một mâm cỗ cúng ông táo đơn giản, nhanh gọn nhất. Một mâm cỗ cúng ông Táo đơn giản nhưng không làm mất đi nét đẹp văn hóa truyền thống Theo quan niệm của người xưa, thì cúng táo quân phải đặt trong bếp, khi cúng phải bật bếp lên cho cháy rực, mâm cỗ đề huề, cả nhà quanh năm ấm no. Có người thì vừa đặt một mâm cúng trong bếp và thêm một mâm khác cúng trên Bàn thờ. Thả cá gáy từ lâu đã trở nên nét đẹp văn hóa trong linh tính người Việt cứ mỗi độ Tết táo quân Tập tục thả cá chép phóng sinh sau khi cúng cũng là một nét đẹp văn hóa trong dịp này. Cá gáy là công cụ độc nhất có thể đưa Táo quân về trời. Cho nên, sau khi làm lễ cúng xong, các gia đình đều đem ra sông hay ra ao thả, hàm ý “cá hóa rồng”, vượt vũ môn, làm dụng cụ cho ông táo cưỡi. Hơn thế nữa, trong tâm thức người Việt, “cá vượt Vũ môn” hay “cá gáy hóa rồng” còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu trưng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì, kiên trì chinh phục kiến thức để đi tới thành công, biểu tượng cho nhân cách thanh cao tiềm tàng hoặc hướng đến một ngày mai tốt đẹp. -Theo Eva-