Tập trung ngăn chặn gian lận qua thủ tục thương chính điện tử

thông qua công tác nắm bắt thông tin, năm 2013 Hải quan Hải Phòng triệt phá nhiều vụ chuyên chở trái phép hàng hóa bằng chiêu bài khai sai tên hàng trên tờ khai Hải quan. Ảnh: T.B. Cai quản rủi ro - linh hồn của VNACCS/VCIS Trong buổi trả lời phỏng vấn Báo Hải quan dịp cuối năm 2013, Tổng cục trưởng Tổng cục thương chính Nguyễn Ngọc Túc nhấn mạnh: Trong hệ thống VNACCS/VCIS với khả năng tự động hóa ở mức cao cần 3 rường cột: quản lí rủi ro là “vong hồn”, thẩm tra sau thông quan là “xương sống” và công nghệ thông tin giữ vai trò hỗ trợ. Quản lý rủi ro là nền móng của xử lí thông tin. Thời kì tới đây ngành thương chính sẽ tụ tập xây dựng cơ chế kết hợp thông tin ở cấp Tổng cục (cấp chiến lược), cấp Cục (cấp chiến thuật), cấp Chi cục (cấp thừa hành), trong đó Ban quản lí rủi ro thương chính (Tổng cục Hải quan) làm mối manh tích hợp. Bên cạnh việc gấp rút hoàn thiện các nội dung công việc để chuyển đổi thực hiện TTHQĐT sang VNACCS/VCIS bảo đảm đề nghị kĩ thuật, chất lượng, không gây xáo trộn đến hoạt động của DN, Tổng cục Hải quan cũng giao hội nguồn lực quan trọng để phát hiện và kịp thời điểm phục các hạn chế của hệ thống để đảm bảo thực hành TTHQĐT vừa tạo tiện lợi tối đa cho DN, vừa bảo đảm đề nghị cai quản Nhà nước về thương chính. Chủ trương này đang nhận được sự vào cuộc quyết liệt của các đơn vị Hải quan địa phương. Theo ghi nhận của phóng viên Báo thương chính tại Cục Hải quan Hải Phòng và TP.HCM, các đơn vị đang soát các quy trình thủ tục để đề xuất các biện pháp cai quản hạp. Năm 2013, thương chính Hải Phòng đã thực hiện TTHQĐT tại vơ 9/9 chi cục. Tổng số tờ khai thực hành 805.396 bộ, đạt tỉ lệ 97,8% tổng số tờ khai toàn Cục; tổng số DN thực hiện 14.011 DN. Lãnh đạo Cục Hải quan Hải Phòng đánh giá, TTHQĐT góp phần quan trọng trong tạo tiện lợi cho DN, cho hoạt động XNK. Việc tổ chức thực hiện thành công TTHQĐT và các chương trình cách tân, đương đại hóa đã mang lại nhiều lợi. Thiết thực được cộng đồng DN đánh giá cao, song song tạo sự chuyển biến và nâng cao hiệu quả trong công tác quản quốc gia về thương chính trên địa bàn. Bên cạnh những hiệu quả đã được ghi nhận, thực tế tại Hải quan Hải Phòng thời kì qua cho thấy có không ít trường hợp lợi dụng sự thông thoáng trong thực hiện TTHQĐT để thực hành các hành vi ăn lận. Phân tách cụ thể từng phương thức vi phạm, lãnh đạo một đơn vị nghiệp vụ của thương chính Hải Phòng cho biết, khi thực hiện TTHQĐT, DN (có ý đồ ăn gian) sẽ đăng kí tờ khai tại 1 chi cục để dò xét kết quả phân luồng, nếu tờ khai thuộc luồng Xanh, DN sẽ tiếp tục làm thủ tục. Trường hợp vào luồng Vàng (thẩm tra chi tiết hồ sơ), Đỏ (rà thực tại hàng hóa) DN sẽ không nộp hồ sơ, xuất trình hàng hóa mà thực hành khai báo tại một đơn vị Hải quan khác. Từ đó, DN hy vọng được phân vào luồng Xanh (miễn thẩm tra hồ sơ và miễn thẩm tra thực tế hàng hóa). Điều này dẫn đến có nhiều tờ khai trùng, tờ khai ảo, tạo sức ép cho hệ thống. Để gian lậu về thuế, DN sử dụng rất nhiều chiêu thức như: Khai sai mã số; ăn lận số lượng; khai sai giá… thí dụ, đối với hàng hóa đồng nhất (cùng 1 mặt hàng) DN thường khai số lượng ít hơn thực tại để làm giảm số tiền thuế phải nộp; với lô hàng có nhiều mặt hàng, DN khai tăng lượng hàng có thuế suất thấp, khai ít lượng hàng có thuế suất cao cũng nhằm giảm tổng số tiền thuế phải nộp… Trường hợp ăn gian về mã, do một số mặt hàng tương đồng về tên gọi (trong Biểu thuế) chỉ khác về thành phần cấu tạo, công nghệ sản xuất, thậm chí mục đích dùng… nhưng có chênh lệch về mức thuế, lợi dụng điều này DN sẽ khai sai mã để hàng hóa XNK vào những mã có thuế suất thấp hòng gian lậu tiền thuế, hoặc được hưởng ưu đãi từ chính sách thuế. Trường hợp gian lậu qua giá, DN khai giá thấp; khai sai chất liệu, thành phần, phẩm trật hàng hóa để giảm trị giá tính thuế. Nhiều DN còn cố tình “nhập nhèm đánh lận con đen” khi khai báo không rõ năm sản xuất (model) của hàng hóa NK khiến cơ quan Hải quan khó khăn trong kiêng thông báo xác định trị giá tính thuế (bởi hàng hóa sinh sản giữa các năm khác nhau cũng thường có giá khác nhau)… Năm 2013, phê duyệt việc vận dụng tiêu chí quản rủi ro (QLRR) để phân luồng trong thực hành TTHQĐT, thương chính Hải Phòng đã phát hiện hàng nghìn trường hợp vi phạm. Đối với tiêu chí phân luồng cấp Tổng cục kết quả phát hiện cụ thể 2.263 vụ. Đối với tiêu chí cấp Cục và chi cục, phát hiện 1.929 vụ. Đặc biệt, phê chuẩn quá trình xây dựng, phân tích thông báo, Hải quan Hải Phòng còn chuyển luồng nhiều trường hợp có dấu hiệu nghi vấn gian lậu, kết quả thẩm tra thực tiễn đã phát hiện được hàng trăm trường hợp vi phạm. Từ thực tiễn tại thương chính Hải Phòng thời kì qua cho thấy, hình thức ăn gian của DN (trong thực hiện TTHQĐT) ngày càng tinh vi. Trong khi đó vấn đề thực hiện TTHQĐT là tất yếu để đáp ứng đề nghị hội nhập, phát triển của giang sơn. Nên, bài toán đặt ra ở đây là làm sao để giải quyết hài hòa được hai đích quan yếu này. Theo một số CBCC có kinh nghiệm, vấn đề thu thập, phân tích, đánh giá thông tin và xây dựng cơ sở dữ liệu về DN, mặt hàng… đặc biệt là những đối tượng có chừng độ rủi ro cao có vai trò rất quan yếu để nâng cao hiệu quả cai quản và vẫn bảo đảm đề nghị tạo tiện lợi cho DN. Chính vì thế, vai trò của công tác quản lí rủi ro là khôn xiết quan yếu. Ngoại giả, Hải quan Hải Phòng đề xuất một số biện pháp khác để ngăn chặn ăn gian trong thực hành TTHQĐT. Đó là, quy định về TTHQĐT và thủ công (còn một số ít loại hình chưa có phần mềm thực hiện vẫn thực hiện theo phương pháp thủ công-PV) phải đảm bảo tính thống nhất; hoàn thiện cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin theo mô hình xử lí tập trung cấp Tổng cục, cấp Cục; thiết lập công cụ (phần mềm) để phát hiện, cảnh báo nhằm hạn chế tình trạng DN khai nhiều tờ khai cho 1 lô hàng ở nhiều nơi. Đẩy mạnh áp dụng chữ kí số; tăng cường kết hợp giữa các lực lượng làm thủ tục như các chi cục, lực lượng kiểm soát Hải quan, rà sau thông quan… đồng thời với đó là khai triển mạnh mẽ, có hiệu quả Đề án e-Manifest. Trong đó chú trọng khâu phân tách, san sẻ thông tin, gắn đàm đạo thông tin với các lực lượng liên quan trong quá trình làm thủ tục. T.Bình