Nguyên Thứ trưởng Đỗ Quý Doãn: “Văn hóa đọc không giảm sút”

Để hiểu hơn về ý nghĩa của Ngày Sách Việt Nam, hiểu hơn về đóng góp của sách, xuất bản, văn hóa đọc đối với đời sống từng lớp, PV Infonet đã có cuộc chuyện trò với ông Đỗ Quý Doãn, Nguyên Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam. Nguyên Thứ trưởng Đỗ Quý Doãn đang trò chuyện với PV Infonet (ảnh Hồng Chuyên) Thưa ông, chỉ còn khoảng 1 tháng nữa là đến ngày sách Việt Nam. Là người gắn bó với ngành báo chí và xuất bản đã lâu, ông có thể chia sẻ cho công chúng biết ý nghĩa của Ngày Sách Việt Nam đối với văn hóa đọc? Đối với Việt Nam thì sách và “văn hóa đọc” trở nên nét đẹp văn hóa trong đời sống của mọi người. Từ lâu đời, văn hóa đọc trong xã hội Việt Nam có ảnh hưởng rất lớn chính vì thế mà chúng ta tôn giá trị của sách và văn hóa đọc là một việc làm khôn xiết cần thiết. Đặc biệt, trong thời đại bùng nổ Thông tin như hiện tại, các dụng cụ truyền thông, các loại hình truyền thông đang càng ngày càng phát triển thì rõ ràng việc tôn vinh văn hóa đọc và cảm thụ những tri thức qua sách là một việc rất cấp thiết. Chính vì lẽ đó, trong rất nhiều năm Bộ thông báo và Truyền thông, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Hội Xuất bản Việt Nam, Ban Tuyên giáo TƯ cùng các đơn vị liên quan đã có rất nhiều cuộc họp luận bàn việc xây dựng Đề án Ngày Sách Việt Nam. Chỉ thị 42 của Ban Bí thư về nâng cao chất lượng toàn diện hoạt động xuất bản trong đó nhấn mạnh việc tôn vinh sách và “văn hóa đọc”và cũng giao trách nhiệm xây dựng để trình một đề án vê Ngày Sách Việt Nam. Trên cơ sở những chỉ đạo của Ban Bí thư, Bộ Chính trị, của Chính phủ, Ban truyền đạo TƯ, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Hội Xuất bản Việt Nam, và các cơ quan chức năng đã tiến hành một số hội thảo để lấy ý kiến các nhà khoa học, các nhà chuyên môn, những người hoạt động trong lĩnh vực xuất bản để có một đề xuất về Ngày Sách Việt Nam. Trên cơ sở đó, Bộ thông báo và Truyền thông đã chủ trì cùng với Hội Xuất bản Việt Nam xây dựng đề án. Ngày Sách Việt Nam phải là một ngày trong tháng tư gần với Ngày Sách và Bản quyền Thế giới và cũng gần với ngày mà cách đây 87 năm thời khắc Bác Hồ xuất bản cuốn sách Đường Cách Mệnh- tác phẩm khởi đầu cho nền xuất bản cách mệnh Việt Nam. Vì vậy, kết hợp quờ quạng những yếu tố đó, Thủ tướng đã quyết định lấy ngày 21/4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam. Việc làm này nhằm suy tôn sách và “văn hóa đọc” phê duyệt đó xây dựng một tầng lớp học tập và làm cho kiến thức từ sách đích thực đi vào cuộc sống góp phần hình thành nhân cách, đạo đức, lối sống, tình cảm, trí óc con người Việt Nam. Tôi nghĩ, toàn bộ những nhân tố đó nếu làm được là một điều hết sức quý giá và thông qua ngày này còntôn vinh những người hoạt động trong lĩnh vực xuất bản làm sao tạo điều kiện cho lĩnh vực xuất bản nói chung, sách nói riêng ở Việt Nam đấu có sự phát triển trong giai đoạn sắp tới. Ông có thể lý giải sự khác nhau giữa sách và báo chí đối với việc tác động đến nhận thức của cộng đồng? Có thể nói báo chí và xuất bản là hai lĩnh vực vô cùng quan yếu trong đời sống tầng lớp. Ngay trong quá trình vận động thành lập Đảng, cũng như từ khi Đảng ra đời đến nay, báo chí và xuất bản được đánh giá là một bộ phận trong sự nghiệp cách mệnh của Đảng ta. Trong quá trình vận động thành lập Đảng báo chí được xem là dụng cụ tuyên truyền, sách là tài liệu để giáo dục, giác ngộ cách mạng. Hẳn nhiên, mỗi loại hình có đặc thù riêng của nó. Báo chí với tính thời sự tác động tức tốc được dùng trong việc tuyên truyền, phổ thông những chủ trương chính sách, trong việc phê phán những việc làm sai lầm, cổ vũ những nguyên tố mớ điển hình tiền tiến. Còn đối với sách là sự lắng đọng, sàng lọc, là sự đại quát những hiện tượng từng lớp bằng những nhân vật tiêu biểu trong một bối cảnh tiêu biểu. Sách là kho tri thức của nhân loại; sự tác động của nó là tác động một cách toàn diện lâu dài góp phần hình thành nên nhân cách, nền tảng đạo đức xã hội. Vai trò của hai lĩnh vực này như Đảng ta đã xác định là những vũ khí sắc bén trên chiến trường tư tưởng văn hóa của Đảng. Như vậy hai lĩnh vực này có những thế mạnh của nó và cùng góp phần trong việc giáo dục con người, hình thành nên những tư cách. Ông có nghĩ suy, cảm nhận gì trước Thông tin lượng sách người dân Việt Nam đọc không quá 1 quyển/người dân? Trong nhiều hội thảo có ý kiến đưa ra là “văn hóa đọc” của Việt Nam đang sút giảm một cách nghiêm trọng nhưng tôi nghĩ nó ở một khía cạnh khác. Theo tôi, không phải văn hóa đọc giảm sút mà nó chỉ đổi thay phương thức đọc. Trước đây, lượng người đọc qua sách in có thể chiếm một tỉ lệ rất lớn nhưng bây chừ người ta vẫn đọc nhưng người ta đọc sách điện tử, sách trên mạng, hoặc nghe đọc sách hiện nay cũng rất nhiều. Như vậy chỉ là sự thay đổi phương thức đọc còn tỉ lệ người đọc không thay đổi. Có thể số lượng sách in và người đọc sách in giảm nhưng lượng người đọc trong xã hội không giảm bởi nó chỉ thay đổi từ phương thức và loại hình này sang phương thức, loại hình khác mà thôi. Theo một số chuyên gia về truyền thông, 95% người đọc chỉ đọc lướt, chỉ có 5% đọc hết toàn bộ. Bản sách điện tử tăng lên, bản sách giấy giảm đi, trước một thực trạng tâm lý đọc của người Việt là chỉ đọc lướt thì có ảnh hưởng đến tư duy cũng như nhận thức của người Việt không, thưa ông? Thực ra, cũng phải nghiên cứu một cách đầy đủ bởi có những người họ nắm bắt rất nhanh, họ nắm bắt thảy những nội dung nhưng khi thấy cần thiết, thấy quyển sách đó có giá trị, có ý nghĩa thì họ có thể tìm bản in để đọc hoặc là tìm những thiết bị thích hợp, thuận tiện hơn để đọc. Tôi nghĩ, tâm lý đọc sách này nó phụ thuộc vào nhu cầu và tính chất của từng quyển sách đối với từng người. Báo chí cũng thế thôi, nếu lướt từ trang 1 đến trang 16 không có bài người ta quan tâm thì người ta cũng lướt thôi vì chưng thời buổi giờ, thời gian cũng rất hạn hẹp, người ta còn có nhiều việc để xử lý. Với tư cách là Chủ tịch Hội Xuất bản xin ông cho biết Hội Xuất bản Việt Nam sẽ đóng góp gì cho Ngày Sách Việt Nam? Chúng tôi cũng đã bàn và sắp tới trong kỳ họp Ban chấp hành cũng sẽ khai triển một số công việc. Thứ nhất, tôi nghĩ Hội tham gia vào Ban tổ chức Ngày Sách Việt Nam để chương trình diễn ra thành công, đặc biệt đây là lần trước hết mình công bố. Thứ hai, sẽ xây dựng một kế hoạch để tổ chức Ngày Sách Việt Nam hàng năm, đặc biệt là các hoạt động. Và như tôi nói, mục tiêu của Ngày Sách Việt Nam là suy tôn giá trị của sách, suy tôn văn hóa đọc, suy tôn những người hoạt động trong lĩnh vực này. Chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, cùng sự dự của Ban Tuyên giáo Trung ương để tổ chức Ngày Sách Việt Nam một cách thiết thực, trọng thể và hiệu quả. Chúng tôi đang dự định làm sao để ắt các hoạt động trong lĩnh vực xuất bản nằm trong chuỗi những hoạt động của Ngày Sách Việt Nam, ví dụ Hội chợ sách Quốc tế tại Việt Nam, Hội chợ sách đô thị Hồ Chí Minh, Ngày hội đọc sách, trưng bày và giới thiệu sách ở các thư viện cũng có thể tổ chức vào dịp này. Hội Xuất bản Việt Nam cũng đang có nghĩ suy lên kế hoạch để Giải thưởng sách của Hội Xuất bản Việt Nam hàng năm cũng có thể xét chọn và trao trong dịp này.Trước mắt chúng tôi tụ tập vào những việc lớn để làm sao Ngày hội Sách trở nên một sự kiện để lại dấu ấn trong từng lớp. Trên cơ sở đó, hình thành nét văn hóa mới ,tôn vinh văn hóa đọc, tôn giá trị sách và những người hoạt động trong lĩnh vực xuất bản. Thưa ông, với tư cách cá nhân chủ nghĩa, ông có góp ý gì để cho Ngày Sách Việt Nam có thể thành công hơn? thời gian có thể gấp nhưng hàng năm chúng ta cũng đã tổ chức Ngày đọc sách nhân ngày Sách và Bản quyền Thế giới, thành thử tôi nghĩ Ngày Sách Việt Nam năm 2014 này trên cơ sở những việc mà mình đã làm và trên thực lực hiện có chúng ta tổ chức Ngày Sách một cách trọng thể thiết thực. Theo tôi,tổ chức Hội chợ sách ở thành phố Hồ Chí Minh trong tháng 3 này coi như là một phát động của Ngày Sách Việt Nam, rồi sau đó là những hoạt động khác. Vấn đề quan trọng là khi tổ chức, mình biết lồng nội dung của các hoạt động vào Ngày Sách thì nó sẽ trở thành một sự kiện có ý nghĩa.Tôi nghĩ, nếu mình làm một cách nghiêm trang, trang trọng thì cũng sẽ để lại dấu ân tốt đẹp làm tiền đề cho việc tổ chức Ngày Sách VN những năm tới. Xin trân trọng cảm ơn ông! Hồng Chuyên (thực hành)