Nhà văn Ngô Ngọc Liễn: “Tôi không muốn con cháu hiểu sai lịch sử!”

GS-TS Ngô Ngọc Liễn san sớt với NTNN sau khi ra mắt cuốn tiểu thuyết lịch sử “Mẫu Ỷ Lan”. Thưa GS-TS Ngô Ngọc Liễn, sau ngày ra mắt cuốn tiểu thuyết lịch sử “Mẫu Ỷ Lan”, rất nhiều nhà văn đã khen và đánh giá cao về cuốn tiểu thuyết này. Vậy GS có thể chia sẻ duyên nào đã khiến GS bắt tay viết cuốn tiểu thuyết? - Tôi không phải là nhà sử học, cũng không phải là nhà văn chuyên nghiệp, chỉ là ý trung nhân thích lịch sử với nhận thức lịch sử là gốc của văn hóa và cũng mang nhiều trằn trọc về tình trạng hiểu biết và nhận thức về lịch sử ở nước ta giờ, đặc biệt các bạn trẻ. GS-TS Ngô Ngọc Liễn Có lần tôi được nghe mấy người bạn phàn nàn về các đời trẻ giờ không hiểu biết đến nơi đến chốn về lịch sử. Tôi lấy làm sửng sốt và có những trắc nghiệm nhỏ về điều này, thật sửng sốt khi tôi hỏi những bạn trẻ sau khi tốt nghiệp đại học rằng, các bạn có biết “mối quan hệ họ hàng” giữa Trần Hưng Đạo và Trần Quốc Tuấn. Có nhiều cháu nói rằng, đó là … bố con, lại có cháu nói đó là quan hệ anh em. Câu trả lời của các em làm tôi choáng váng và nghĩ đời trẻ sao lại có sự nhầm lẫn trầm trọng về cỗi nguồn, lịch sử như vậy. Tôi bắt tay vào không phải về lịch sử không phải từ cuốn tiểu thuyết, mà trước đó tôi đã có những bài báo viết phân tích về bài thơ “Nam quốc sơn hà” có phải của Lý Thường Kiệt viết cho quân sĩ của mình năng thơ sấm dọa quân Tống. Và đấy là điều tôi cảm thấy bức xúc về lịch sử, thôi thúc tôi viết về lịch sử. Cuốn tiểu thuyết lịch sử “Mẫu Ỷ Lan” được viết theo phương thức: “Lấy chân lịch sử làm gốc, thuộc tính tiểu thuyết thêm vào để dẫn dắt truyện”. Tôi muốn làm sao để tránh cho người đọc cái khô cứng nhưng lại vẫn bảo đảm nhận thức, hiểu biết được những diễn biến cơ bản của lịch sử. Và tại sao GS lại chọn Nguyên phi Ỷ Lan là nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết này? - Bạn hỏi tại sao tôi lại chọn nhân vật Nguyên phi Ỷ Lan? Phải chia sẻ thế này, trước khi tôi ham và chọn bà Ỷ Lan bởi tôi ham mê thời nhà Lý. Có thể nói, 1.000 năm lịch sử không có thời kỳ nào lại huy hoàng như thời kỳ nhà Lý. Một thời kỳ lịch sử cường thịnh nhất, với ý chí độc lập, quật cường… Tính độc lập của Vua Lý Thái Tông từ việc nhỏ nhất là ông đã từng ra sắc lệnh, cho các quan trong triều đình cấm không được đội mũ, mặc áo theo y phục của văn võ, bá quan nước Tống. Thành ra, thời Vua Lý Thái Tông không có hình ảnh vua đội mũ bình trị thiên. Hiện, đi nhiều chỗ, tôi thấy có những bức tượng của Vua Lý Thái Tông đội mũ bình trị thiên là không đúng với lịch sử. Điều này khiến tôi rất buồn. Với Nguyên phi Ỷ Lan, bà là một nhân vật có thật, được ghi nhận trong sử sách cách nay gần 1.000 năm, một thôn nữ vùng Kinh Bắc, 2 lần nhiếp chính thay vua điều hành tổ quốc. Và chuẩn y cuốn tiểu thuyết, tôi cố diễn tả lại diễn biến đúng và hợp lý như cảnh ngộ cướp quyền nhiếp chính, vai trò trong thời kỳ nhiếp chính khi Lý Nhân Tông còn chưa đến 10 tuổi… để tôi mong có cái nhìn, đánh giá về nhân vật lịch sử Ỷ Lan hoàn chỉnh hơn. Một nhân vật nay có người chỉ nhớ tới với lỗi lầm ám sát 72 cung nữ vô tội để rồi xây hơn trăm chùa chuộc tội, nhưng cũng là người nay còn được quần chúng thờ ở nhiều nơi, ngay tại thủ đô Hà Nội và tôn là Mẫu Ỷ Lan. Vậy khi viết về cuốn tiểu thuyết “Mẫu Ỷ Lan”, ông đã gặp những khó khăn gì? - Cái khó khăn lớn nhất và cũng chiếm nhiều thời gian nhất chính là các sách, tư liệu chính thức về sử đã được ấn hành, ban bố hiếm và khó tìm. Các tư liệu, sách chữ Nôm chưa được biên dịch nhiều và trình độ bản thân lại rất hạn chế. Ngay các sách lịch sử được coi là chính thống như Đại Việt sử ký toàn thư; Việt sử lược… thường nêu rất giản lược và có khi cũng không đồng nhất. Không chỉ với quan điểm Nho giáo nên các sử sách xưa ít chú ý đến “nữ nhân vật”, ngay cả trong dịp nghìn năm Thăng Long, một chuyên khảo tới hơn 900 trang về thời nhà Lý, cũng không có bài riêng nào nói về Ỷ Lan. Một khó khăn nữa là thời nhà Lý là hầu như không có sách, tư liệu nào nói về trang phục, xưng hô, tiếng nói thời nhà Lý. Ngay cả triều phục qua tiểu thuyết cho thấy không rập khuôn theo nhà Tống, nhưng cũng không nói triều phục mặc giống Trung Quốc như ở triều đại Trần, Lê… Và Vì vậy nếu tự đặt ra những y phục, cách xưng hô, tiếng nói đã làm giảm tính linh hoạt, hấp dẫn của cuốn tiểu thuyết, đây chính là mặt hạn chế cho cuốn tiểu thuyết “Mẫu Ỷ Lan”. Xin cám ơn GS Ngô Ngọc Liễn! Thanh Hà (thực hiện)